Bordro, çalışanlara yapılan ücret ödemelerinin detaylandırıldığı resmi bir belgedir. Çalışanın çalıştığı süre, aldığı maaş, yapılan yasal kesintiler ve işverenin maliyetleri bu belgede ayrıntılı şekilde yer alır. Bordro, hem çalışanlar hem de işverenler açısından şeffaflık ve mevzuata uyum açısından oldukça önemlidir.
Bordro hazırlarken en çok merak edilen konuların başında “bordro hesaplama formülü” gelir. Şimdi bordronun temel bileşenlerini ve hesaplama adımlarını detaylıca inceleyelim.
Brüt ücret, işçinin işverenden sözleşme gereği alacağı toplam maaşı ifade eder. Bu ücret; SGK primi, işsizlik sigortası primi, gelir vergisi, damga vergisi gibi yasal kesintiler yapılmadan önceki tutardır.
Örnek:
Brüt Ücret = 30.000 TL
Brüt maaş üzerinden %14 oranında kesilir.
Formül:
SGK İşçi Primi = Brüt Ücret × 0,14
Örnek:
30.000 TL × 0,14 = 4.200 TL
Formül:
İşsizlik Sigortası Primi = Brüt Ücret × 0,01
Örnek:
30.000 TL × 0,01 = 300 TL
SGK matrahı, SGK ve işsizlik primi toplamının çıkarıldığı brüt tutardır.
Formül:
SGK Matrahı = Brüt Ücret - (SGK + İşsizlik Primi)
Örnek:
30.000 TL - (4.200 + 300) = 25.500 TL
Gelir vergisi, artan oranlı dilimlere göre hesaplanır. Güncel oranlar (2025 itibariyle):
Örnek Formül (ilk dilim):
Gelir Vergisi = SGK Matrahı × 0,15
25.500 TL × 0,15 = 3.825 TL
Not: Asgari geçim indirimi (AGİ) kaldırılmıştır. Ancak engelli indirimi veya özel durumlar varsa farklılık gösterir.
Damga vergisi sabit orandadır. 2025 yılı için oran: 0,759%
Formül:
Damga Vergisi = Brüt Ücret × 0,00759
30.000 TL × 0,00759 ≈ 227,70 TL
Formül:
Net Ücret = Brüt Ücret - (SGK + İşsizlik + Gelir Vergisi + Damga Vergisi)
Örnek Hesap:
Çalışanın işverene toplam maliyeti, sadece net maaşla sınırlı değildir. SGK işveren primi ve işsizlik sigortası işveren payı da eklenir.
Toplam İşveren Maliyeti:
30.000 TL (Brüt) + 4.650 TL + 600 TL = 35.250 TL
Net Ücret:
Net = Brüt – (%14 SGK + %1 İşsizlik + Gelir Vergisi + %0,759 Damga)
İşveren Maliyeti:
Maliyet = Brüt + (%15,5 SGK İşveren + %2 İşsizlik İşveren)
Bordro hesaplama formülü, sadece bir matematik işlemi değil; aynı zamanda mevzuata uygun, doğru bir süreç yönetimidir. İşverenler için doğru bordrolama, yasal yükümlülüklerin eksiksiz yerine getirilmesini sağlar. Çalışanlar içinse maaşlarının şeffaf ve adil biçimde hesaplandığını gösterir. Bu nedenle, bordro hazırlarken kullanılan formülleri ve oranları eksiksiz bilmek büyük önem taşır.
Bordro, çalışanların hak ettikleri ücretlerin yasal dayanaklarla belgelendiği ve işverenin tüm yasal sorumluluklarını yerine getirdiği resmi bir dokümandır. Bordro hesaplama süreci sadece brüt maaştan net maaşın çıkarılmasıyla sınırlı değildir; aynı zamanda işverenin maliyetlerinin, yasal kesintilerin, sosyal güvenlik yükümlülüklerinin ve vergilerin doğru şekilde yönetilmesini gerektirir. Bu nedenle bordro hesaplama formülü, hem finansal hem de hukuki anlamda işletmeler için büyük önem taşır.
Bordro hazırlarken ilk adım, brüt maaşın belirlenmesidir. Brüt maaş, işverenin çalışana ödemeyi taahhüt ettiği toplam ücrettir. Bu tutardan önce SGK işçi primi (%14), işsizlik sigortası primi (%1), gelir vergisi (artan oranlı dilimlere göre) ve damga vergisi (%0,759) gibi kesintiler yapılır. Tüm bu yasal kesintiler brüt maaştan çıkarıldığında elde edilen tutar, çalışanın net maaşıdır. Aynı zamanda işverenin maliyeti de sadece bu brüt ücretle sınırlı değildir. SGK işveren payı (%15,5) ve işsizlik sigortası işveren payı (%2) da işveren maliyetine eklenir.
Bordro hesaplamalarında dikkat edilmesi gereken önemli noktalar vardır. Örneğin; SGK matrahı ile gelir vergisi matrahı karıştırılmamalı, her iki matrahın kapsamı doğru şekilde ayrıştırılmalıdır. Ayrıca gelir vergisi diliminin yıl içinde değişmesi, çalışanın net maaşını etkileyebilir. Ocak ayında yüksek olan net maaş, yıl sonuna doğru aynı brüt tutar üzerinden daha düşük olabilir çünkü daha yüksek bir gelir vergisi dilimine girilmiş olur. Bu durum çalışanlara şeffaf şekilde açıklanmalı, gerekirse bordro üzerinde dilim bilgileri belirtilmelidir.
Bordroda sadece sabit ücretler değil, fazla mesai, hafta sonu ve resmi tatil ücretleri, ikramiyeler, primler ve ayni yardımlar da hesaplanır. Örneğin fazla mesai saat ücreti, brüt maaşın 225’e bölünüp 1,5 ile çarpılmasıyla elde edilir. Bu ücretler bordroya dahil edilirken SGK ve vergi kesintilerine tabi olup olmadığına da dikkat edilmelidir. Yemek, yol, çocuk yardımı gibi kalemler bazı durumlarda vergiden muaf olabilir.
İşten ayrılan bir çalışanın son bordrosu hazırlanırken kullanılmayan izin ücretleri, varsa kıdem ve ihbar tazminatları, eksik ya da fazla çalışma günleri dikkatlice hesaplanmalıdır. Bu hesaplama süreci, çalışanın tüm haklarının tam ve zamanında teslim edilmesi açısından kritik öneme sahiptir.
Bordro hazırlarken manuel hesaplama yapmak, özellikle birden fazla çalışanı olan işletmelerde hata riskini artırabilir. Bu nedenle bordro yazılımları veya e-bordro sistemleri kullanmak süreç yönetimini kolaylaştırır. Logo, Mikro, Zirve gibi yaygın muhasebe yazılımları sayesinde tüm bordro işlemleri otomatikleşebilir ve güncel mevzuata uygunluk sağlanabilir.
Tüm bunların yanında, bordroda yer alan veriler kişisel veri niteliği taşıdığı için KVKK (Kişisel Verilerin Korunması Kanunu) kapsamında korunmalıdır. Çalışanın izni olmadan üçüncü kişilerle paylaşılması yasal sorumluluk doğurabilir. Ayrıca bazı durumlarda bordro ve ücret bordrosu terimleri karıştırılır. Bordro; çalışanın tüm maaş sürecini kapsarken, ücret bordrosu sadece net maaş bilgisini içerebilir.
Uluslararası faaliyet gösteren şirketlerde, yurt dışında çalışan personeller için farklı bordro hesaplama süreçleri uygulanabilir. Döviz üzerinden ödeme yapılan çalışanlar için brüt maaş farklı para biriminde hesaplanır ve ülkeye göre sosyal güvenlik ya da vergi yükümlülükleri değişebilir. Bu noktada uluslararası bordro uzmanlığı gerekebilir.
Sonuç olarak, bordro hesaplama formülü sadece rakamlarla oynanan bir işlem değil; çalışan haklarının korunması, işveren yükümlülüklerinin eksiksiz yerine getirilmesi ve mali süreçlerin şeffaf biçimde yönetilmesidir. Doğru bordro, sadece çalışan memnuniyetini artırmaz; aynı zamanda işletmenin yasal güvencede ilerlemesini sağlar.